Higiena pracy umysłowej ucznia, a nauka

W procesie edukacji, zwłaszcza w procesie nauczania – uczenia się, niezwykle ważnym zagadnieniem jest higiena pracy umysłowej ucznia. Możliwości psychofizyczne uczniów najmłodszych w znacznym stopniu różnią się  od możliwości uczniów starszych. Ogromny wpływ na  postępy w uczeniu się, na sukcesy edukacyjne ma organizacja nauki szkolnej i domowej. Badania wykazują, że czas skupienia uwagi u dzieci najmłodszych  zasadniczo różni się od czasu pracy dzieci starszych. Przemęczenie natomiast powstaje zazwyczaj po długotrwałym wysiłku, niekoniecznie zawsze intensywnym.

Znanymi symptomami zmęczenia uczniów  zazwyczaj są: rozproszenie uwagi, nadmierna pobudliwość, drażliwość,  częste pobudzenie ruchowe, które często  przechodzą w objawy apatii, senności oraz brak zdolności skupiania uwagi.

Czas aktywnej uwagi dzieci przedstawia się następująco:

• 5 - 7 lat około 10 minut
• 7 - 10 około 20 minut
• 12 lat 25 minut
• 15 lat 30 minut

Analizując powyższe dane musimy pamiętać, że podczas pracy umysłowej tak istotny jest relaks i czynny wypoczynek oraz uregulowany tryb życia. Dobrze  rozłożony organizacyjne dzień,  wdraża dziecko do systematyczności oraz wyrabia nawyki higieniczne. Jest czas na posiłek, odpoczynek i wydajną pracę.

W rozkładzie dnia powinno przestrzegać się przede wszystkim prawidłowej proporcji między trzema elementami:
-  snem;
- zajęciami ruchowymi;
-  oraz nauką w szkole i w domu.

 Oczywiście rozkład dnia ucznia w dużym stopniu jest wyznaczony przez obowiązki szkolne. Sen powinien odbywać się tylko w nocy od godziny 20 –tej dla dzieci młodszych i od 20.30, 21.00 dla dzieci starszych.
Długość snu dla poszczególnych grup wiekowych to:

• 5 do 8 lat – 12 godzin
• 9 do 10 lat – 11 godzin
• 11 do 15 lat – 10 godzin
• powyżej 15 lat – 8 do 9 godzin.

Zaleca się drzemki kilkudziesięciominutowe po nauce w szkole. Są one  higienicznie uzasadnione. Natomiast popołudniowy kilkugodzinny sen  jest niewskazany. W dużym stopniu narusza  on  naturalny biologiczny rytm aktywności dziecka.

Należy pamiętać, że  zajęcia ruchowe to nie tylko sport, ale także droga  do szkoły i z powrotem, pomoc w zajęciach i pracach domowych, majsterkowanie.  W ciągu całego  dnia nie mogą one zajmować mniej niż 3,5 godziny dla dzieci młodszych i 2,5 godziny dla młodzieży. Ważne jest,  aby zajęcia ruchowe   były traktowane jako coś  spontanicznego,  w przeciwnym razie staną się kolejnym  obowiązkiem dla dziecka. Czynny wypoczynek to czas wolny przeznaczony na  realizowanie swoich zainteresowań – najlepiej na świeżym powietrzu, np. spacer z psem, praca i zabawa  w ogrodzie czy zabawy z rówieśnikami.

Nauka w domu powinna być  odpowiednio zorganizowana. Wymaga to od ucznia nie tylko dobrej znajomości zadań,  samodzielnego zainteresowania się tym,  co muszę zrobić,  jakie mam zadania  do wykonania, co należy przygotować na jutrzejszy dzień.  

Zaleca się odrabianie prac domowych w następującej kolejności:
1. Odrabianie na przemian zadań trudnych i łatwych – to zapobiegnie szybkiemu zmęczeniu.
2. Przeplatanie zadań pisemnych  z zadaniami ustnymi.
3. Przechodzenie do odrabiania zadań z następnego przedmiotu, dopiero po dokładnym opracowaniu materiału z przedmiotu przygotowanego poprzednio.

Propozycje  sposobu odrabiania pracy domowej:

1. Odrabianie zadanych prac zawsze w tym samym czasie, najlepiej między godziną 16-20 (w miarę możliwości).

2. Odrabianie lekcji w tym dniu, w którym zostały zadane.

3. Równomierne rozkładanie pracy na poszczególne dni tygodnia.

4. W każdym dniu wykonanie najpierw zadań bieżących, po ich ukończeniu przystępowanie do odrabiania zadań okresowych takich jak:
- powtórki;
-  lektura;
-  referaty;
- sprawozdania.

5. Przed pracą  wskazane jest:

-  przewietrzenie pokoju;
- przygotowanie stołu, biurka – czyli usunięcie wszelkich zbędnych przedmiotów, wyeliminowanie zbędnych bodźców - wyłączenie telefonu, radia, komputera, o ile nie są przydatne do pracy;
- przejrzenie rozkładu lekcji;
- przygotowanie potrzebnych podręczników, zeszytów i przyborów do pisania.

6.  Po zapoznaniu się z całością pracy, można ułożyć plan czyli ustalić  kolejność wykonania zadań, zaplanowanie krótkich przerw między poszczególnymi zadaniami.

7. Starać się pracować  bez pośpiechu, starannie.

8. Po ukończeniu pracy przygotować potrzebne  na następny dzień do lekcji książki, zeszyty
i przybory na zajęcia plastyczne, techniczne.

9. Bardzo dobrym rozwiązaniem jest umocowanie przy biurku gazetki korkowej lub innej,  w celu umieszczania potrzebnych materiałów do pracy np. planu lekcji, kalendarza, tzw. „przypominajek” dotyczących bieżącej pracy (daty do zapamiętania, ortogramy czyli wyrazy z trudnością ortograficzną do zapamiętania, słówka z języka obcego itp.).

Badania wykazały, że uczeń, który będzie posiadał taki  plan  nauki, przyswoi sobie jego zasady i będzie stosował się do nich,  straci mniej czasu na planowanie nauki, a jego praca będzie bardziej efektywna w osiąganiu powodzenia szkolnego.

Pedagog

Dorota Klaja

Literatura:

  Kosicki B. Wybrane zagadnienia i ćwiczenia z higieny

  Zborowski J. Nauka domowa uczniów szkoły podstawowej. Proces nauki domowej ucznia

 Jaczewski A., Korcczak Z. , A. Popielarska  Rozwój i zdrowie ucznia